Δευτέρα 27 Ιουλίου 2015

Ο πίνακας του παραμυθιού

Στα πλαίσια της ιδεοθύελλας για τη γιορτή της μητέρας, τα νήπια πρότειναν να γράψουμε μία ιστορία... και πράγματι δημιουργήσαμε ένα ψηφιακό παραμύθι με τίτλο "Η περιπέτεια της πριγκίπισσας Αλεξάνδρας". Οι δραστηριότητες που οδήγησαν στη δημιουργία του παραμυθιού αποτελούσαν μέρος μίας διδακτορικής έρευνας με θέμα την Ορατή Σκέψη και τον Έντεχνο Συλλογισμό και παρουσιάστηκαν για πρώτη φορά στο συνέδριο "Καινοτόμες προσεγγίσεις της στοχαστικής ανάπτυξης στο Νηπιαγωγείο" που πραγματοποιήθηκε στο Ευγενίδειο Ίδρυμα 16&17 Ιουνίου 2015. 
Βασικός μας στόχος σύμφωνα με τις αρχές του Έντεχνου Συλλογισμού ήταν η καλλιέργεια φαντασίας, κριτικής σκέψης, δεξιοτήτων επικοινωνίας και η ανάπτυξη στοχαστικών διαθέσεων.

Ο Έντεχνος Συλλογισμός όπως προτείνεται από την ερευνητική ομάδα Project Zero της Παιδαγωγικής Σχολής του Παν/μίου του Harvard είναι μία προσέγγιση που ενισχύει τους εκπαιδευτικούς στην "προσπάθειά τους ν’ αξιοποιήσουν την τέχνη ως κινητήριο μοχλό για την ανάπτυξη των στοχαστικών διαθέσεων και δεξιοτήτων σκέψης" (Μέλλιου, Κ. 2014, Επιμορφωτικό Υλικό του Παν/μίου Δυτ. Μακεδονίας). Έγινε προσπάθεια να δίνονται διαρκώς στα νήπια  ευκαιρίες να παρατηρούν, να περιγράφουν, να αιτιολογούν, ν’ αναλύουν διαφορετικές οπτικές όχι μόνο για τις γνώσεις που θα κερδίσουν από αυτό αλλά με την ελπίδα ότι θα τους κεντρίσουμε αρκετά το ενδιαφέρον ώστε να νιώθουν αβίαστα τη διάθεση να προσεγγίζουν τον γύρω τους κόσμο με ερευνητικό μάτι και εντέλει να το υιοθετήσουν ως στάση ζωής.
Ο πίνακας που επελέγη για το παραμύθι μας ήταν "Η επιστροφή της Περσεφόνης" του Frederick Leighton (1891) και η ρουτίνα "Αρχή - Τέλος" ήταν η κεντρική ρουτίνα σκέψης που θέλαμε ν' αξιοποιήσουμε, σύμφωνα με την οποία ένα έργο τέχνης μπορεί ν' αποτελέσει Αρχή ή Τέλος μιας πρωτότυπης ιστορίας.


The Return of Persephone
Ξεκινήσαμε κοιτάζοντας σιωπηλά τον τυπωμένο σε Α3 πίνακα για 30 δευτερόλεπτα με την οδηγία προς τα παιδιά να παρατηρήσουν όσο γίνεται περισσότερα πράγματα & να πουν τι βλέπουν μόλις τους δοθεί ο λόγος. Αξιοποιήθηκε η ρουτίνα σκέψης LOOKING TEN TIMES TWO δηλ. "Κοίτα πολύ προσεκτικά" που είναι ιδανική για την καλλιέργεια στοχαστικής διάθεσης, παρατηρητικότητας και περιγραφικού λόγου. Η πρώτη μας επαφή με το σκοτεινό -ομολογουμένως- αυτόν πίνακα δεν είχε πολύ πλούσια αποτελέσματα από πλευράς παρατηρήσεων... 

Συμβατική παρατήρηση
Έτσι αμέσως μετά δόθηκαν στα παιδιά άλλα 30 δεύτερα για να παρατηρήσουν αυτήν τη φορά τον πίνακα στην οθόνη του υπολογιστή με τη βοήθεια του ψηφιακού ζουμ. Βρήκαν περισσότερα στοιχεία: η βασική διαφορά ήταν ότι αναγνώρισαν τη σπηλιά, διέκριναν και τον τρίτο άνθρωπο στην εικόνα, χωρίς όμως να μπορέσουν να προσδιορίσουν το φύλο του. 


Παρατήρηση με χρήση ψηφιακής μεγέθυνσης
Η ρουτίνα δεν εφαρμόσθηκε αυστηρά καθώς στόχος μας εδώ δεν ήταν η ανάπτυξη της παρατηρητικότητάς τους αλλά η ενεργοποίηση της φαντασίας τους, το οποίο έγινε αβίαστα καθώς τα νήπια με χειμαρρώδη τρόπο έκαναν εικασίες για το τι είχε συμβεί στην κοπέλα και κατέληξε εκεί. Επομένως από την αρχή κατέστη σαφές ότι ο πίνακας θα γινόταν το τέλος της ιστορίας μας. Καθώς οι ιδέες έρρεαν, κατέγραφα στο χαρτί τα λεγόμενά τους κι η ιστορία δημιουργήθηκε γρήγορα.

Την επόμενη μέρα προσεγγίσαμε το θέμα της εικονογράφησης. Σε προηγούμενα παραμύθια είχαν ζωγραφίσει τα παιδιά, έτσι αυτή τη φορά αποφασίσαμε, κυρίως λόγω της αναφοράς στο Παρίσι, να ψάξουμε για εικόνες στον υπολογιστή. Έγραφα τη λέξη – κλειδί στο Google & τα παιδιά διάλεγαν τις εικόνες που ήθελαν & τις αποθηκεύαμε. Μετά ηχογραφήθηκαν οι φωνές τους ν’ αφηγούνται το παραμύθι. Ένωσα τα ηχητικά αρχεία & τις εικόνες με Movie Maker & την επόμενη μέρα προβλήθηκε η ταινία τους. Τα παιδιά επέλεξαν ποιες εικόνες να κρατήσουμε όταν υπήρχαν πολλές εναλλακτικές [π.χ. ηρωίδα, κακός], διάλεξαν μουσική, έκανα τις απαραίτητες αλλαγές με το Movie Maker κι η ταινία πήρε την τελική της μορφή. Τα παιδιά ήταν ενθουσιασμένα & ζητούσαν να τη δουν ξανά & ξανά.





Παράλληλα με τις δικές μας δραστηριότητες, λάμβαναν χώρα παρόμοιες δράσεις στο νηπιαγωγείο της αγαπητής συναδέλφου Κας Δάγλα, στη Νίκαια. Στόχος μας ήταν να επικοινωνήσουν εν τέλει τα παιδιά των δύο τμημάτων και αλληλεπιδράσουν έχοντας προσεγγίσει το έργο των άλλων νηπίων με στοχαστική διάθεση. Έτσι, περίπου μια εβδομάδα αργότερα, είδαμε το παραμύθι του άλλου νηπιαγωγείου και συζητήσαμε στην ολομέλεια για τα στοιχεία που τους άρεσαν περισσότερο. 


Είχαμε αποκαλύψει ότι και τα νήπια στη Νίκαια είχαν φτιάξει την ιστορία τους βασισμένα σε κάποιον πίνακα ζωγραφικής, όπως κι εμείς, χωρίς όμως να ξέρουμε σε ποιον... Προσπαθήσαμε λοιπόν να σκεφτούμε & να μαντέψουμε σε ποιον από τους πίνακες που μας είχαν στείλει είχε βασιστεί η ιστορία τους. Καθώς ξανάβλεπαν την ταινία & τους τυπωμένους πίνακες, τα νήπια προσπαθούσαν να βρουν κοινά στοιχεία ανάμεσά τους για να εντοπίσουν τον πίνακα. Κάθε παιδί κρατούσε ένα συννεφάκι σκέψης στο οποίο κατέγραφα τη σκέψη του όταν την εξέφραζε & στο τέλος κάθε συννεφάκι τοποθετήθηκε στον αντίστοιχο πίνακα.










Στη συνέχεια, τα παιδιά συγκρότησαν ομάδες ανάλογα με τον πίνακα που είχαν επιλέξει & συζήτησαν μεταξύ τους τις ιδέες τους για να βρουν παραπάνω στοιχεία. Υπήρξε διχογνωμία & δεν καταλήξαμε σε έναν πίνακα, αλλά ο στόχος μας [:να σκεφθούν, να το εκφράσουν & ν’ ανταλλάξουν ιδέες] είχε επιτευχθεί!!!











Όλες οι ιδέες που εξέφρασαν τα παιδιά αναρτήθηκαν στην τάξη κι αποτέλεσαν έναυσμα για περαιτέρω σχόλια και συζητήσεις. (Μάλιστα προς μεγάλη μου έκπληξη πολλά παιδιά θυμόνταν ακριβώς τι είχαν πει ακόμη κι ένα μήνα αργότερα που λόγω του τέλους της σχολικής χρονιάς αναπολούσαμε τις δραστηριότητες καθώς ξεστολίζαμε την τάξη!)






Λίγες μέρες μετά επικοινωνήσαμε με το άλλο νηπιαγωγείο μέσω SKYPE: χρησιμοποιήσαμε τις σημειώσεις από τη συζήτηση για το τι μας άρεσε για να σκεφθούμε τι θέλουμε να πούμε στα άλλα παιδιά & διατυπώθηκαν κάποιες ερωτήσεις για τους φίλους μας τύπου: «Πώς το σκεφθήκατε αυτό?» Τα περισσότερα παιδιά σχολίασαν πόσο τους άρεσε η ταινία των φίλων από τη Νίκαια και τους ζήτησαν να φτιάξουν κι άλλες...






Μετά τη συνομιλία, η οποία ήταν πολύ ενδιαφέρουσα για τα νήπια [πιθανότατα το πρώτο τους SKYPE] σε ζευγάρια τα παιδιά κλήθηκαν να συμπληρώσουν μία ρουμπρίκα αξιολόγησης με τις εντυπώσεις τους από το σύνολο των δραστηριοτήτων. Τα σύμβολα τους ήταν γνωστά διότι χρησιμοποιούνται στην αξιολόγηση των βιβλίων της δανειστικής, τους διάβαζα την κάθε ερώτηση κι εκείνα κύκλωναν το σύμβολο που τα εξέφραζε καλύτερα. 





Μια ματιά στα γραφήματα που συνοψίζουν και οπτικοποιούν τις απαντήσεις των παιδιών, αποδεικνύει ότι σε γενικές γραμμές οι δραστηριότητες στο σύνολό τους ήταν θετικές, με αποκορύφωμα την επικοινωνία στο SKYPE που απέσπασε μόνον ευνοϊκά σύμβολα, όπως άλλωστε κι η ίδια η ταινία.









Σύμφωνα και με το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, η προστιθέμενη αξία  της αξιοποίησης των ΤΠΕ είναι αδιαμφισβήτητη, κάτι που διαπιστώσαμε κι εμείς στις διδακτικές μας πρακτικές: π.χ. η ψηφιακή ηχογράφηση κατέστησε εφικτή την καταγραφή της σκέψης των παιδιών χωρίς πίεση χρόνου με σεβασμό στους προσωπικούς ρυθμούς σκέψης & έκφρασης του καθενός, το ψηφιακό ζουμ αποκάλυψε στα παιδιά λεπτομέρειες που διαφοροποίησαν την οπτική τους κι ενεργοποίησαν τη φαντασία τους, η οπτικοποίηση της ιστορίας ήταν η καλύτερη επιβράβευση της προσπάθειάς τους κι ενίσχυσε την εσωτερική τους παρώθηση και τη διάθεσή τους να δημιουργήσουν αυθόρμητα κι άλλες ιστορίες.

Συμπερασματικά θα ήθελα να διαπιστώσω ότι όλες οι δράσεις που εφαρμόσθηκαν φέτος στα πλαίσια της έρευνας για την Ορατή Σκέψη & τον Έντεχνο Συλλογισμό είχαν πολύ θετικό αντίκτυπο στα νήπια, συνέφεραν τα μέγιστα στην ενεργοποίηση της φαντασίας, στην καλλιέργεια της σκέψης, της έκφρασης & του προφορικού λόγου & παρά τις φυσιολογικές δυσκολίες της πρώτης φοράς, ήταν και για μας, ως εκπαιδευτικούς, άκρως αποκαλυπτικές & ενδιαφέρουσες & μας άνοιξαν καινούριους ορίζοντες. 

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου