Το ποίημα του κρυφού σχολειού...

"Το Κρυφό Σχολειό" [Νικ. Γύζης 1885-1886]

Ο εορτασμός της Εθνικής επετείου του 1821 έγινε την Πέμπτη το πρωί, βρήκαμε όμως την ευκαιρία τις προηγούμενες μέρες ν' ανακαλύψουμε από την αρχή ένα πασίγνωστο παραδοσιακό ποίημα που συνοδεύει τα παιδιά από πολύ μικρή ηλικία. Αναρωτηθήκαμε για ποιο λόγο τα παιδιά να πηγαίνουν σχολείο υπό το φως του φεγγαριού και συγκρίναμε τα λόγια του ποιήματος με τις δικές μας μαθητικές εμπειρίες... Με σημαντική ενίσχυση το οπτικό ερέθισμα που μας πρόσφερε ο γνωστός πίνακας του Νικολάου Γύζη , ξεκίνησε η συζήτηση για το Κρυφό Σχολειό και την επαίσχυντη προσπάθεια της Τουρκοκρατίας να στερήσει από τα Ελληνόπουλα την πνευματική ανάταση που προσφέρει η Γνώση, με απώτερο σκοπό την αιώνια σκλαβιά του Γένους μας.  Η συζήτηση στην τάξη βέβαια ήταν πολύ απλούστερη λεξιλογικά αλλά όλα τα νήπια κατάλαβαν με σαφήνεια πόσο καταστρεπτικό ήταν για το λαό μας να μην μπορεί να πηγαίνει σχολείο. Πολλά παιδιά μάλιστα παρατήρησαν ότι "δεν ήταν σωστό να μην υπάρχουν σχολεία" ή ότι "οι Τούρκοι ήταν κακοί που δεν μας άφηναν να πάμε σχολείο" ή ότι "εμείς στο σχολείο μαθαίνουμε πολλά πράγματα και περνάμε ωραία" κι "όλοι θα έπρεπε να μπορούν να πηγαίνουν στο σχολείο"... Χάρη στην εκλεκτή συνάδελφο Σοφία Μανοπούλου του 9ου Ν/Γ Περάματος μάθαμε και τη δεύτερη στροφή του ποιήματος αυτού και μπορέσαμε να δούμε πιο ολοκληρωμένα την σύνδεση Γνώσης & Αγώνα για την Ελευθερία. Μάλιστα τα ίδια τα παιδιά κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι ο αναφερόμενος στη δεύτερη στροφή του ποιήματος αετός δεν μπορεί στ' αλήθεια να ήταν ένα ζώο αλλά μάλλον οι Έλληνες που πολεμούσαν τους Τούρκους δυνατοί σαν αετοί... Μία πραγματικά εκπληκτική κατανόηση της παρομοίωσης από πεντάχρονα παιδιά!
Το ποίημα:

Φεγγαράκι μου λαμπρό,         Φεγγαράκι μου λαμπρό,

φέγγε μου να περπατώ,         το σπαθί μου τ’ αλαφρό,

να πηγαίνω στο σχολειό,       φέγγε μου σαν το κρατώ,

να μαθαίνω γράμματα,           σαν αητός να πεταχτώ,

γράμματα σπουδάγματα,        στην πατρίδα τη γλυκιά,

του Θεού τα πράγματα!          να χαρίσω λευτεριά!

Στη συνέχεια τα νήπια κλήθηκαν να αποτυπώσουν εικαστικά το Κρυφό Σχολειό, όπως το φανταζόταν ο καθένας κι ιδού οι δημιουργίες τους:

Πριν όμως γίνουν οι συζητήσεις κι οι εικαστικές δραστηριότητες, ξεκινήσαμε μιλώντας για τα ποιήματα που μαθαίνουν τα παιδιά αυτές τις ημέρες και για την έμπνευση των ποιητών. Πιο συγκεκριμένα αναφερθήκαμε στο Διονύσιο Σολωμό που εμπνεύστηκε τον Ύμνο στη Ελευθερία καθώς παρακολουθούσε από μακριά τις μάχες που μαίνονταν στη Ρούμελη κι εξηγήσαμε ότι συχνά οι ποιητές εμπνέονται από κάποιες λέξεις ή και εικόνες. Τότε παρουσιάστηκαν στα νήπια διάφορες εικόνες* και τους δόθηκε η οδηγία να προσπαθήσουν να τις συνδέσουν μήπως φτιάξουμε κι εμείς ένα δικό μας ποίημα...

Ένα παιδάκι, η Ελευθερία πήγαινε σχολειό

Με τους συμμαθητές του στην πλατεία 

Παρατηρούν το άγαλμα για την Ελευθερία

κι η δασκάλα γράφει για κείνον τον καιρό...

Στην πατρίδα μας όταν έρχεται εχθρός, 

η μέρα φεύγει και νυχτώνει...

βγαίνει το φεγγάρι και φωτίζει τη νύχτα 

για να πολεμήσουμε!

Σαν άγριος αετός που του κόψαν τα φτερά,

ο Έλληνας αρπάζει το σπαθί και πολεμά

τους Τούρκους να διώξει μακριά

Ελευθερία να έχουμε ξανά.

*Οι εικόνες που χρησιμοποιήθηκαν για τη δημιουργία αυτή προέρχονται από τις λέξεις του ποήματος "Φεγγαράκι μου λαμπρό", που παρουσιάστηκαν στα παιδιά ως εικόνες με τυχαία σειρά. 

Ευχαριστώ την εξαιρετική συνάδελφο στο Πυθαγόρειο Νηπιαγωγείο Σάμου, Μαρία Χατζηπαναγιώτου, στο ιστολόγιο της  οποίας βρήκα αυτήν την ενδιαφέρουσα ιδέα για δημιουργία ποιητικών κειμένων με αφετηρία λέξεις γνωστών ποιημάτων. Η δική μου παρέμβαση στο ποίημα που φτιάξανε τα παιδιά περιορίζεται στην προσθήκη συνδετικών στοιχείων, την απαλοιφή επαναλαμβανόμενων φράσεων και την ανακατάταξη των ιδεών ώστε να υπάρχει λογική αλληλουχία.

Μια πολύ πεινασμένη κάμπια...

Το αγαπημένο βιβλίο του Eric Carl "Μία κάμπια πολύ πεινασμένη" ήταν το παραμύθι που μας συντρόφευσε στην ενασχόληση με τα φρούτα: 

Καθώς η κάμπια της ιστορίας ξυπνά πεινασμένη, την παρακολουθούμε κάθε μέρα να τρώει φρούτα και μάλιστα ολοένα αυξανόμενο αριθμό... Πρώτη μας αποστολή ήταν λοιπόν ν' απεικονίσουμε ποια μέρα του παραμυθιού μας άρεσε περισσότερο, ζωγραφίζοντας το είδος και τον αριθμό των φρούτων που κατανάλωσε η κάμπια.

Στη συνέχεια παίξαμε ένα παιγνίδι λογικομαθηματικό όπου τα νήπια καλούνταν να συμπληρώσουν ένα πίνακα διπλής εισόδου με φρούτα σε διαρκώς αυξανόμενο μέγεθος.

Έπειτα καταγράψαμε με κάρτες [σε πίνακα] τον αριθμό των φρούτων που έτρωγε η κάμπια καθώς μεγάλωνε καθώς και το μέγεθός της όπως μεταβαλλόταν κάθε φορά, ουσιαστικά συνδέοντας το κάθε αριθμητικό σύμβολο με την πληθυκότητά του.

Μετά κάθε παιδί διάλεξε τυχαία μία κάρτα αριθμού και συμπλήρωσε φύλλο εργασίας με την κάμπια και τον αριθμό που του έτυχε.

Τις επόμενες μέρες ασχοληθήκαμε με κάθε αριθμό ξεχωριστά, παίξαμε παιγνίδια με κάρτες και ζάρια και συμπληρώσαμε σχετικά φύλλα εργασίας.

Επ' ευκαιρία της ενασχόλησής μας με τα φρούτα συζητήσαμε μεταξύ άλλων για τις βιταμίνες που προσφέρουν στον οργανισμό & για το πόσο απαραίτητα είναι βέβαια στη διατροφή μας. Μιλήσαμε για τα φρούτα που μας αρέσουν περισσότερο και οργανώσαμε μίνι εκλογές για το αγαπημένο φρούτο της ομάδας μας. Όλοι οι προτεινόμενοι υποψήφιοι γράφτηκαν στον πίνακα κι από κει τα νήπια αντέγραψαν την επιλογή τους σε ατομικές καρτέλες και ψήφισαν το αγαπημένο τους. Ιδού οι ψήφοι όπως βγήκαν από την κάλπη: